BEN DE YAZDIM (MİLLİ MÜCADELEYE GİDİŞ 3.CİLT) – CELAL BAYAR

BEN DE YAZDIM MİLLİ MÜCADELEYE GİDİŞ 3; Abdülhamid, 1891 yılında Fransa Elçisi Compte De Montebello’yu ka­bul ettiği sırada, elçi, Mısır’ın o günlere ait durumundan bahsetmiş, Pa­dişah’a bazı telkinlerde bulunmuştu. Abdülhamid’in bizzat karar vermek istediği her sorumlu meselede ilgililerin mütalaasını sormak ve aldığı ce­vabı saklamak adetiydi. Yakınları yoluyla bu mesele hakkında Muhtar Paşa’nın fikrini öğrenmek istemişti. Paşa, uzayıp giden Mısır işine bir son vermek maksadıyla olacak şu cevabı vermişti:Padişah’ın haklarını korumak ya İngilizlerle gerçekten ve samimi bir dostluk kurmaya veyahut tam bir metanetle açık bir muhalefet ve husumet göstermeye bağlıdır. Sultan Abdülhamid vaktiyle Mısır’ın işgali karşısında hemen hiç birşey yapmamış, kuru bir protestoda bulunmakla yetinmişti.Mısır Fevkalade Komiserimiz, zaman zaman gönderdiği raporlarında:İstenilen ıslahatı birlikte yapmak ve tamamlamak üzere Osmanlı Hüküme­ti’nin dahi fiili olarak Mısır’ı askeri işgali altında bulundurmak hakkını taleb et­mesini faydalı bulduğunu,yazmış ve teklif etmişti. Fakat koca İmparatorluk o kadar yıpranmış ve o kadar takattan düşmüştü ki hakkını aramaktan bile korkuyordu; bün­yesinden koparılan her parçaya karşı kayıtsız kalıyordu. Başta zamanın padişahı olduğu halde milletlerarası münasebetlerimiz­de Babıali, vereceği kararların, alacağı her tedbirin müeyyidesi olmadığı­nı sanıyordu. Çünkü ne kendilerine, ne de devletin kuvvetine güvenleri vardı. İngilizler bu halimizden faydalanmayı bilmişlerdi.